Capital Dergisi’nin bu yıl 14’üncü kez hazırladığı “Yurt Dışında Kurulu En Büyük Türk Şirketleri” araştırması, global şirketlerin pandemiyle mücadelesini ortaya koyuyor. Capital dergisinden Özlem Aydın Ayvacı'nın haberine göre,  yurt dışında kurulu en büyük Türk Şirketleri, 2020’de pandemiyle birlikte en zor yıllarından birini yaşadı...

 
Uzaktan çalışma, pandemi önlemleri, talep daralması, yatırımların durması, çip ve lojistik krizi, tüketimin yönünün kayması gibi pek çok sorunla aynı anda mücadele ettiler. Global Türk şirketlerinin büyük bir kısmı, 2020 yılını ya daralmayla ya tek haneli büyümelerle kapattı. Yaşanan tüm zorluklara rağmen dikkat çeken nokta ise global büyümeyi başaran iş insanlarının yatırımlara ara vermemesi ve bu büyük krizden de deneyimle çıkması oldu.

 
2020, tüm dünya için bir kaos yılıydı. Global şirketlerse daha salgın Türkiye’de başlamadan yaygın operasyon ağları nedeniyle COVID-19’u deneyimledi. Yine de pandeminin olumsuz etkilerine maruz kalırken büyük olmanın avantajını da yaşadılar. Ülkelerin salgın sürecine farklı zamanlarda girmesiyle, pandemiyi ilk yaşayan ülkelerden edindikleri bilgilerle deneyimlerini faaliyette oldukları diğer ülkelere aktarabildiler. Bu süreçte uzaktan çalışma, talep daralması, yatırımların durması, çip ve lojistik krizi, tüketimin yönünün kayması gibi pek çok sorunla mücadele de ettiler. Tüm bunların sonunda global Türk şirketlerinin büyük bir kısmı 2020 yılını ya daralmayla ya tek haneli büyümelerle kapattı. Araştırmamıza konu olan 85 şirket içinde çift haneli büyüme gösteren sadece 12 şirket oldu. Yaşanan tüm zorluklara rağmen dikkat çeken nokta ise global büyümeyi başaran iş insanlarının yatırıma ara vermemesiydi. Örneğin LC Waikiki Yönetim Kurulu Başkanı Vahap Küçük, “Pandeminin etkilerine göre her ay, her çeyrek planlarımızı ve hedeflerimizi revize ederek yeni mağazalar açmaya, lojistik ve teknolojik altyapı yatırımlarımıza devam ettik. Temmuz ayında Peru ve Ekvador’da art arda açtığımız mağazalarla Güney Amerika kıtasına giriş yaptık” diyor. Capital Dergisi’nin bu yıl 14’üncü kez hazırladığı “Yurt Dışında Kurulu En Büyük Türk Şirketleri” araştırması, global şirketlerin pandemiyle mücadelesini ortaya koyuyor. Bu yılki çalışma, globaldeki Türk şirketlerinin pandeminin yarattığı belirsizlikle nasıl mücadele ettiklerine ve hedeflerine ışık tutuyor.

DİJİTALLE AŞTILAR
 
Her ne kadar pandemi pek çok zorluk ortaya çıkarsa da dijital altyapıya ve teknolojiye zamanında yatırım yapanlar pandeminin olumsuzluklarını bu sayede aşmayı başardı. Fiba Holding de bu şirketlerden. Fiba Holding Yönetim Kurulu Başkanı Murat Özyeğin, “11 ülkede kurulu toplam 67 şirketimiz var ve bunlar içinde yurt dışındaki yatırımlarımızın ağırlıklı kısmını finans oluşturuyor. Hollanda, Rusya, İsviçre, Rusya, Romanya, Ukrayna ve Malta gibi önemli ticaret merkezlerinde faaliyet gösteren Credit Europe Bank, yurt dışındaki Türk sermayeli en büyük banka konumunda. Çok sevindiricidir ki pandemi döneminde hiçbir şubesi kapanmadı. Bunda uzun zamandır dijital bankacılık ağırlıklı yatırım yapmamızın büyük etkisi var” diyor. 
 
Dünyada her 3 otomobil lastiğinden birini, her 3 uçak lastiğinden ikisini güçlendiren Kordsa’nın, Türkiye, Amerika, Brezilya, Tayland ve Endonezya’da olmak üzere toplam 5 ülkede 12 üretim tesisi bulunuyor. Kordsa CEO’su Ali Çalışkan, “2020’de global yapımızın sağladığı güç ve esneklikle pandeminin etkilerini başarıyla yönettik. Üretimde vardiyalı modele, beyaz yakalı çalışanlarımızdaysa işin uygunluğuna göre uzaktan çalışmaya geçerek operasyonel sürekliliği sağladık. Pandeminin ilk dönemindeki kapanmalar nedeniyle hammadde temininde yaşanan aksamaları ise pandeminin etkilerinin daha az görüldüğü ülkelerdeki tesislerimizden destek alarak ve müşterilerimizle koordineli çalışarak sıkıntısız bir şekilde atlattık” diyor.
 
LOJİSTİKTE 2 DEV
 
Lojistik şirketleri adeta pandeminin kahramanları oldu. Ekol Lojistik, bu global şirketlerden biri. Yurt dışında Almanya, İtalya, Yunanistan, Fransa, Ukrayna, Romanya, Macaristan, İspanya, Polonya, Çekya, Slovenya ve İsveç’teki şirketleriyle  85 lokasyonda faaliyetlerini sürdüren Ekol, salgında gıdadan ilaca tüm sektörlerde kesintisiz hizmet vermeye devam etti. Ekol Türkiye Ülke Müdürü Arzu Akyol Ekiz, “Depo operasyonlarımız aralıksız olarak devam etti, araçlarımız gümrük kapılarında yaşanan problemlere rağmen müşterilerimizin ürünlerini taşımayı sürdürdü. Sahada bulunması gereken çalışanlarımızın ve yöneticilerimizin ise nöbetleşerek çalışma yerlerine gelmelerini organize ettik. Salgın sürecinde karayolu taşımacılığı derinden etkilendi. Bugün geldiğimiz noktada farklı taşıma modellerine sahip olmanın risk yönetimindeki etkisini ve sağladığı katkıyı yaşayarak gördük. Bu zorlu dönemde intermodal, en az hasar alan taşımacılık yöntemi oldu. İntermodal taşımacılık modeline sahip olmayan birçok firma ciddi sıkıntı yaşadı. Biz, 13 yıldır başarıyla sürdürdüğümüz intermodal taşımacılık modelimizle kara taşımacılığına alternatif getirebildik” diyor. Ekiz, ayrıca yatırımlarını da hızlandırdıklarını söylüyor ve “Fırsatlar için Avrupa’yı radarda tutuyoruz” diyor. Netlog Lojistik de Bleckmann adlı şirketiyle pek çok ülkede faaliyetlerini ve yatırımlarını sürdürüyor.

 
AVRUPA’DA ŞİRKET ARIYOR
 
Pek çok şirket yurt dışında yeni satın almalar peşinde fırsatları izliyor. Bu şirketlerden biri de Eczacıbaşı Topluluğu. Grubun yurt dışında 26 şirketi var. Cirosunun yüzde 58’ini yurt dışından elde eden grup, pandemide önce çok olumsuz etkilendi. Eczacıbaşı Holding CEO’su Atalay Gümrah, şöyle anlatıyor: “Yılın başında Asya’da etkisini gösteren kapanmalar kısa sürede ana pazarımız olan Avrupa’ya da yansıdı. Özellikle Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya pazarlarındaki kapanmalar nedeniyle Mart- Haziran 2020 döneminde yapı ürünleri ve endüstriyel ürün satışlarımızda yüzde 10-20 seviyelerinde düşüşler yaşadık. Yılın ikinci yarısıysa tüm dünya genelinde salgınla yaşamayı öğrenme ve üretim faaliyetleriyle ticarette normalleşmeyle birlikte, ertelenmiş talebin geri gelmesi sonrasında olumlu bir dönem geçirdik” diyor. Gümrah, yatırım planlarını ise şöyle anlatıyor: “2020 yılı ve sonrasında temel iş alanlarımızda özellikle organik büyüme, kapasite artışı gibi yatırımlarımız devam ediyor, bundan sonra da devam edecek. 2020 dönemi sonrasında büyük bir satın alma gerçekleştirmedik. Ancak ana iş kollarımız olan yapı ürünleri, doğal kaynaklar, tüketim ürünleri, sağlık alanlarında yurt içi ve yurt dışı yatırım fırsatlarını düzenli bir şekilde gözden geçiriyoruz. İşlerimize stratejik katkı sağlayacak ve değer yaratacak yatırımları yakın zamanda hayata geçirmeyi hedefliyoruz. Satın alma fırsatları açısından yurt dışında önceliklendirdiğimiz coğrafyanın Avrupa, ilgi alanımızın da yapı ürünleri olduğunu söyleyebiliriz.”

 
ÖZBEKİSTAN ÇIKARMASI
 
Güçlü 2 grubun Özbekistan yatırımları listenin dikkat çeken önemli detayları arasında yer alıyor. Listemizin en güçlü grupları arasında yer alan Anadolu Grubu’nun listenin üst sıralarında yıllardır güçlü şirketleri bulunuyor. Anadolu Grubu İcra Başkanı Hurşit Zorlu, pandeminin getirdiği zorluk ve belirsizliklerin faaliyet gösterdikleri tüm ülkelerde operasyonlarını etkilediğini söylüyor. Zorlu, “Yurt dışında en önemli gelişmemiz Coca-Cola Bottlers Uzbekistan’ın (CCBU) özelleştirme süreci için hisse satın alım sözleşmesini yakın zamanda imzalamamız oldu. Özbek, meşrubat sektörünün kısa ve orta vadede sürdürülebilir büyüme için sahip olduğu potansiyele kuvvetle inanıyoruz” diye anlatıyor. 

 
Kazancı Holding Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı ve CEO’su Cemil Kazancı da pandemiye rağmen yatırımlarına ara vermediklerini söylüyor ve şöyle anlatıyor: “Aksa Enerji’de 2020 yılının mayıs ayında Özbekistan’ın başkenti Taşkent’te 240 MW’lık doğal gaz kombine çevrim santrali kurmak için Özbekistan hükümetiyle anlaşmıştık. 2021’in ocak ayında ise bu santrale 230 MW’lık ilave doğal gaz kombine çevrim santraliyle kapasite artışına gidilmesi ve Özbekistan’ın Buhara kentinde de 270 MW kurulu güce sahip doğal gaz çevrim santrali kurulması için bir anlaşma daha imzaladık. Bu yılın son çeyreği itibarıyla Özbekistan’da peyderpey üretime başlayacağız.”

 
25 LİMAN RADARINDA 
 
Türk şirketlerinin büyüme ve satın alma iştahında hiçbir gerileme yok. Bu şirketlerden biri de Global Yatırım Holding. Yurt dışında liman iş kolunda Global Ports Holding ile faaliyet gösteren grup, dünyanın en büyük kruvaziyer liman işletmecisi. Dört kıtada, 12 ülkede Türkiye’yi temsil ediyor. Global Yatırım Holding Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Kutman, pandemiden en çok etkilenen iş kollarından birinin liman işletmeciliği olduğunu söylüyor ve şöyle anlatıyor: “Pandemi nedeniyle 2020 yılında kruvaziyer gemileri neredeyse tamamen durmuştu. Dünyanın pandeminin ilk şokunu atlamasıyla birlikte 2020 yılının sonuna doğru bazı gemiler seferlere başlamıştı. 2021 yılında aşılamada mesafe kat edilse de 2019 yılına dönüş henüz sağlanamadı. Fakat işler normalleşmeye başladı.” Kutman, dünyanın en büyük kruvaziyer liman işletmecisi konumlarını güçlendirmeye devam edeceklerini söylüyor ve ekliyor: “Kruvaziyerin geleceğine her zaman inandık. Bu dönemde de dünyadaki önemli kruvaziyer limanları için önümüze çıkan fırsatları değerlendirmeye devam ediyoruz. Yıllar sürebilen yeni liman görüşmelerimizden biri daha olumlu tamamlanıp portföyümüze İtalya’da Taranto Kruvaziyer Limanı’nı ekledik ve görüşmelerini sürdürdüğümüz liman sayısını 25’e düşürdük. Önemli kruvaziyer rotalarındaki her yerde ilgilendiğimiz liman var.”

 
YENİ YATIRIMLAR YENİ HEDEFLER
 
Yatırıma devam eden 3 global şirketin ajandası oldukça dolu. Örneğin Kastamonu Entegre, yurt dışı ve yurt içinde yatırımlara devam ediyor. Kastamonu Entegre CEO’su Haluk Yıldız, “Pandemi döneminde, artan iç talebi de göz önünde bulundurarak yurt içi yatırımlara ağırlık verdik. 2020 yılında Samsun’da başlattığımız modernizasyon ve kapasite artırımına yönelik 70 milyon Euro’luk tesis yatırımını 2021’in Mart ayında tamamladık. Rusya fabrikamıza yönelik 180 milyon Euro’luk yeni yatırım çalışmalarına başladık” diyor. Koton Yönetim Kurulu Başkanı Yılmaz Yılmaz da pandemide her şeye rağmen mağaza açmaya devam ettiklerini söylüyor ve “2020’de 21 yeni mağaza açtık. Kasım ve aralık aylarında Sırbistan, Tunus, Ürdün, Kazakistan ve yurt içinde mağaza açılışlarımızı gerçekleştirdik. 2021’in ilk 6 ayında yurt dışında 12 yeni mağaza açtık ve e-ticaretle yeni pazarlara girdik. 2021 sonunda 39 ülkede online satış yapacağız” diyor. LC Waikiki Yönetim Kurulu Başkanı Vahap Küçük ise 2023 yılında Avrupa’nın en başarılı ilk 3 moda ve perakende markası arasında yer alma vizyonunu gerçekleştirmek için yoğun bir şekilde çalıştıklarını söylüyor ve “2020 yılında 960 milyon liralık yatırım yaptık. Bunun yaklaşık yüzde 40’ı yurt dışı yatırımlarımızdan oluşuyor. Bu yıl sonuna kadar yurt dışında yaklaşık 140 yeni mağaza açmış olmayı planlıyoruz” diyor. Yeşim Grup CEO’su Şenol Şankaya ise Yeşim Grup olarak 2019 yılında Ağrı ve Mısır’ın İsmailia kentinde faaliyete geçirdikleri bölgedeki üçüncü tesisleriyle önemli bir yatırım programını devreye aldıklarını hatırlatıyor. Şankaya, “Tam kapasite kullanımına geçmeden araya pandemi girdi. Şu aşamada ilk hedefimiz bu yatırımlar aracılığıyla oluşan kapasitelerin doldurulması. Sonrasında gerektiği noktada gerektiği kadar yatırım programını devreye alabiliriz” diye anlatıyor.

 
KATLAYARAK BÜYÜME PLANI
 
2020’de yurt dışında ciro kaybetse de 2021’de çok hızlı büyüme öngören şirketler de var. Bunlardan biri Coşkunöz Holding. Alabuga LLC, Coşkunöz Holding’in Rusya Federasyonu’na bağlı Tataristan Cumhuriyeti’nde Alabuga Özel Ekonomik Bölgesi’nde otomotiv sektörüne yönelik presli sac parça üretmek üzere kurduğu yurt dışındaki ilk şirket. MMK Coşkunöz Alabuga ve Coşkunöz Alabuga Genel Müdürü Ecevit Oktem, şirketin 2021 yılı cirosunun yüzde 89 artmasını bekliyor. Coşkunöz MA Romanya Genel Müdürü Hakan İnceler ise MMK – Coşkunöz Alabuga’nın Coşkunöz Alabuga ve Rusya’nın en büyük çelik üreticilerinden biri olan PJSC MMK Şirketler Grubu ortaklığında kurulan bir çelik servis merkezi olduğunu ve 2021’de yüzde 228 büyüme öngördüklerini belirtiyor. İnceler, Coşkunöz MA’nın ise Coşkunöz Metal Form ile İtalyan CLN Grup otomotiv bölümü MA ortaklığında kurulduğunu dile getiriyor ve bu şirketin 2021’de 7 kat büyüyeceğini söylüyor. 2021 ve 2022’de toplam 15 milyon Euro daha yatırım yapacaklarını açıklayan Oktem, “Coşkunöz Holding olarak global bir iş ortağı olma hedefiyle attığımız en önemli adımlardan biri Alabuga yatırımımız oldu. Bu hedef doğrultusunda Alabuga’da iş ortaklarımızın sayısını artırmayı hedefliyoruz” diyor.