Pandemi Sürecinde İşçi Çıkarma Yasağı Kapsamına Girmeyen SGK İşten Çıkış Kodları Nelerdir?

Bilindiği üzere tüm dünya ile birlikte ülkemizi de etkisi altına alan Covid–19 virüsünün neden olduğu salgın hastalığın olumsuz etkilerinin önlenmesi amacı ile hazırlanarak 17.04.2020 tarihli 31102 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7244 sayılı yasa ile her türlü iş sözleşmesinin, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık halleri dışında, üç ay süreyle (17.04.2020-17.07.2020 tarihleri arasında) işveren tarafından feshedilememesi gerektiği belirtilmiştir.

Bu yasağın süresi Cumhurbaşkanı tarafından 17 Eylül 2020 tarihine kadar uzatılmıştı, ayrıca 7252 sayılı Kanun’la yapılan düzenleme ile işten çıkış yasağının istisnaları genişletildi. Çıkış yasağının süresini 30 Haziran 2021 tarihine kadar uzatma konusunda Cumhurbaşkanına yetki verildi.

En son olarak 27.10.2020 tarih ve 31287 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 3135 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile fesih yasağı/çıkış yasağı 17.11.2020 tarihinden itibaren iki ay daha uzatılmıştır.

Çevremizden aldığımız en yoğun soruların başında; işçiyi hangi çıkış koduna çıkarırsak ceza ile karşı karşıya gelmeyiz sorusudur. Bu yazımızda bu konuya açıklık getirmeye çalışacağım.

İşten çıkış kodları, işçi ile işveren arasındaki iş sözleşmesinin nasıl sonlandığını gösterir kodlardır. Sigortalı işten ayrılış bildirgesinin 6 numaralı bölümünde yer aldığı üzere son listelemeye göre (En son değişiklik: 7 Ekim 2020 tarihinde yayımlanan 2020/41 sayılı SGK Genelgesi ile aynı kod, “26- Disiplin kurulu kararı ile fesih” olarak tekrar değiştirilmiştir.) 41 adet işten çıkış kodu bulunmaktadır.

İşten çıkış kodları, fesih türüne göre özellikle işçinin tazminata ve işsizlik ödeneğine hak kazanıp kazanmayacağı noktasında önem arz etmektedir. Sigortalının işten çıkış nedeni listede yer alan sebeplerden hangisine uyuyorsa, o kodun seçilmesi ve işten ayrılış bildirgesinin 16 numaralı kutucuğuna yazılması gerekmektedir.

Mevzuat Düzenlemesi Nasıldır?

En son 7252 sayılı Kanun’la işten çıkış yasağına getirilen yeni istisnalar da dikkate alınarak işten çıkış yasağı kapsamına giren ve girmeyen fesih sebepleri, dolayısıyla da SGK işten çıkış kodları açıklamaya başlayalım.

Başka bir anlatımla; işveren çıkış yasağının olduğu bu pandemi sürecinde işçinin çıkışını hangi SGK çıkış koduna göre yaparsa sorun yaşamaz? Yada işçinin çıkışını hangi çıkış kodundan yaparsa sorun yaşar ve idari para cezaları ile karşı karşıya kalır? Bunları kısaca açıklamaya çalışalım. 

İşten Çıkış Yasağı Kapsamına Giren SGK İşten Çıkış Kodları Nelerdir? 

01 – Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi (4857 sayılı Kanun Madde 15)

04 – Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi (4857 sayılı Kanun Madde 17, 854 sayılı Kanun Madde 16, 5953 sayılı Kanun Madde 6/4. Fıkra)

15 – Toplu işçi çıkarma (4857 sayılı Kanun Madde 29)

22 – Diğer nedenler (Listede belirtilen fesih nedenleri dışında kalan nedenler)

26 – Disiplin kurulu kararı ile fesih (4857 sayılı Kanun Madde 25/II)

27 – İşveren tarafından zorunlu nedenlerle ve tutukluluk nedeniyle fesih (4857 sayılı Kanun

        Madde 25/III-IV)

28 – İşveren tarafından sağlık nedeni ile fesih (4857 sayılı Kanun Madde 25/I, 5953 sayılı

        Kanun Madde 12/I)

31 – Türk Borçlar Kanunu, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmeleri Kanunu, Grev ve Lokavt

        Kanunu kapsamında kendi istek ve kusuru dışında fesih

32 – 4046 sayılı Kanunun 21 inci maddesine göre özelleştirme nedeni ile fesih

34 – İşyerinin devri, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle fesih (4857 sayılı

       Kanun Madde 6)

Peki İşten Çıkış Yasağı Kapsamına Girmeyen SGK İşten Çıkış Kodları Neleridir?

Başka bir anlatımla, işverenlerimiz ve işyerlerimiz aşağıda belirtilen ve açıklamaları yapılan SGK çıkış kodlarına göre işçilerin/çalışanların çıkışlarını yapmaları halinde, herhangi bir idari para cezası ile karşılaşmayacaktır.

Ayrıca, işçi tarafından yapılacak fesihler yasak kapsamına girmediğinden, aşağıdaki listede belirtilen işten çıkış kodlarının çoğu işçiler tarafından yapılan fesihlerle ilgilidir.

02 – Deneme süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi (4857 sayılı Kanun Madde 15)

03 – Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi (istifa) (4857 sayılı Kanun Md.        17)

05 – Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi (4857 sayılı Kanun Madde 11)

08 – Emeklilik (yaşlılık) veya toptan ödeme nedeniyle (1475 sayılı Kanun Madde 14 – 4857

       Sayılı Kanun Madde 120)

09 – Malulen emeklilik nedeniyle (1475 sayılı Kanun Madde 14 – 4857 sayılı Kanun Md.120)

10 – Ölüm (1475 sayılı Kanun Madde 14 – 4857 sayılı Kanun Madde 120)

11 – İş kazası sonucu ölüm (1475 sayılı Kanun Madde 14 – 4857 sayılı Kanun Madde 120)

12 – Askerlik (1475 sayılı Kanun Madde 14 – 4857 sayılı Kanun Madde 120)

13 – Kadın işçinin evlenmesi (1475 sayılı Kanun Madde 14 – 4857 sayılı Kanun Madde 120)

14 – Emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması (1475 sayılı Kanun Madde 14 –

       4857 sayılı Kanun Madde 120)

16 – Sözleşme sona ermeden sigortalının aynı işverene ait diğer işyerine nakli

17 – İşyerinin kapanması (4857 sayılı Kanun Madde 3)

18 – İşin sona ermesi

19 – Mevsim bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. İşçi tekrar işe

       başlatılmayacaksa “4” nolu kod kullanılır)

20 – Kampanya bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. İşçi tekrar işe

       başlatılmayacaksa “4” nolu kod kullanılır)

21 – Statü değişikliği

23 – İşçi tarafından zorunlu nedenle fesih (4857 sayılı Kanun Madde 24/III)

24 – İşçi tarafından sağlık nedeniyle fesih (4857 sayılı Kanun Madde 24/I)

25 – İşçi tarafından işverenin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile

        fesih (4857 sayılı Kanun Madde 24/II, 5953 sayılı Kanun Madde 11/I)

29 – İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile

        fesih (4857 sayılı Kanun Madde 25/II)

30 – Vize süresinin bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. İşçi tekrar işe

        başlatılmayacaksa “4” nolu kod kullanılır)

33 – Gazeteci tarafından sözleşmenin feshi (5953 sayılı Kanun Madde 7)

35 – 6495 sayılı Kanun nedeniyle Devlet memurluğuna geçenler (Ek 1/9/2016 tarihli ve                

        2016/20 sayılı Genelge)

36 – KHK ile işyerinin kapatılması (Ek 1/9/2016 tarihli ve 2016/20 sayılı Genelge) (Değişik,

        24/4/2019 tarihli ve 2019/9 sayılı Genelge)

37 – KHK ile kamu görevinden çıkarma (Ek 1/9/2016 tarihli ve 2016/20 sayılı Genelge)

        (Değişik, 24/4/2019 tarihli ve 2019/9 sayılı Genelge)

38 – Doğum nedeniyle işten ayrılma (Ek, 24/4/2019 tarihli ve 2019/9 sayılı Genelge)

39 – 696 sayılı KHK ile kamu işçiliğine geçiş (Ek, 24/4/2019 tarihli ve 2019/9 sayılı Genelge)

40 – 696 sayılı KHK ile kamu işçiliğine geçilmemesi sebebiyle çıkış (Ek, 24/4/2019 tarihli ve

       2019/9 sayılı Genelge)

41 – SGK tarafından re’sen işten ayrılış bildirgesi düzenlenenler (Ek, 24/4/2019 tarihli ve

        2019/9 sayılı Genelge)

SGK işten çıkış kodları listesine yukarıda da belirttiğimiz üzere zamanla artmaktadır. Ekonomik ve güncel durumlara göre içeriği ve sayısında değişiklikler olmaktadır.

Öte yandan yukarıda yer alan liste ve açıklamalar işverenleri bilgilendirme amaçlı olmakla birlikte, işverenler tarafından SGK’ya gerçek fesih nedenine uygun işten çıkış kodunun bildirilmesi gerekmektedir.  

Sonuç

İşçisini işten çıkarmaya karar veren, ancak sırf ceza ile karşılaşmamak için SGK’ya farklı bir işten çıkış kodu bildirmek doğru olmayıp, bunun yerine yasak süresince işçinin sigorta çıkışını vermeyip ücretsiz izne göndermek ve SGK’ya da ücretsiz izinli bildirmek daha doğru olacaktır

İşverenlerimizin açıklanan bu durular dışındaki fesihler dışında risk alınmaması ve işverene tanınan hak uyarınca fesih yasağı bitene kadar işçiye “ücretsiz izin verilmesi” önerilmektedir.

Özellikle İş Kanunu’nda yer almayan ve bir çıkış kodu olmayan ikale ile sona erdirme bakımından işverenler tarafından “22- Diğer Nedenler” işten çıkış kodu yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu kod ile işten çıkarma da yasak kapsamında değerlendirilmektedir. Her ne kadar işçi ile uzlaşılarak ve tüm hakları ödenerek işten çıkışı yapılsa da seçilen kod sebebi ile işveren haksız fesih yapmış gibi idari para cezası ile karşılaşabilecektir.

     Orhan KOTAN

                                                                       Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı

                                                                                      İş Başmüfettişi