Koronavirüs (Covid-19) Sürecinde Bayramda ve Genel Tatil Günleri Çalışanların

Ücretleri Nasıl Ödenmelidir?

Ülkemizde özellikle dini ve milli bayramlar çalışanlarımız bakımından son derece önemli günlerdir. Ancak, özellikle koronavirüs (Covid-19) salgını sürecinde sokağa çıkma yasağının uygulandığı bu günlerde çoğu işyerinin kapalı olmasına rağmen, bazı iş kollarında örneğin, durmaksızın hizmet vermek zorunda olan hastane, eczane, akaryakıt istasyonu, market v.b. işyerlerinde hizmet verilmeye devam edilmektedir.  

Okuyucuların gönderdikleri e-maillerde; koronavirüs salgını sürecinde çalışan ve çalışmayan işçilere ne şekilde ücret ödeneceği, ödenecek ise ücretin nasıl tahakkuk ve tediye edileceği konusunda çok sayıda soru yöneltilmiştir. Bugünkü yazımızda bu sorulara cevap vermeye çalışacağım.  

İş Kanununa göre ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gerekmektedir.

            Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günleri Hangileridir? 

2020 Takvim Yılında Resmi Tatiller şunlardır:

1 Ocak 2020 – Yılbaşı,  23 Nisan 2020 - Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı,

1 Mayıs 2020 - Emek ve Dayanışma Günü, 19 Mayıs 2020 - Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı Ramazan Bayramı, 30 Ağustos 2020 - Zafer Bayramı,

Ramazan Bayramı; 2020 yılında 23 Mayıs Cumartesi öğleden sonra arife günü ile başlayıp, 26 Mayıs Salı günü sona eriyor. Toplam 3.5 gündür.

Kurban Bayramı; 2020 yılında 30 Temmuz Perşembe günü öğleden sonra arife günü ile başlayacak olan Kurban Bayramı 3 Ağustos Pazartesi günü bitiyor. Toplam 4.5 gündür.

29 Ekim 2020 - Cumhuriyet Bayramı (ulusal bayram); 28 Ekim öğleden sonra ve 29 Ekim tüm gün olmak üzere Cumhuriyet bayramı toplam 1.5 gündür.

Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günlerinde Ücret Nasıl Hesaplanmalıdır? 

4857 sayılı İş Kanunun 44.maddesi gereği, Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır.

Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gerekir.

Yine 4857 sayılı İş Kanunun 47.maddesine göre, Kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak bir (1) yevmiye, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için ilave bir günlük ücreti ödenerek toplamda iki (2) yevmiye ödenmesi gerekir.

Ulusal Bayram Günü Olan 29 Ekim Günü Çalışmak Yasak Mı?

1923 yılında Cumhuriyetin ilan edildiği 29 Ekim günü Ulusal Bayramdır. Türkiye'nin içinde ve dışında Devlet adına yalnız bugün tören yapılır. Bayram 28 Ekim günü saat 13:00'ten itibaren başlar ve 29 Ekim günü devam eder. (2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun 1. Madde)

            Bu Kanunda belirtilen Ulusal Bayram ve genel tatil günlerinde kamu kurumları tatil yapılır. Mahiyetleri itibariyle sürekli görev yapması gereken kuruluşların (emniyet, itfaiye, mezarlıklar v.s.) özel kanunlarındaki hükümler saklıdır.

            Yasal düzenleme gereği özel işyerlerinin de 29 Ekim günü kapatılması gerekir. Ancak, işin niteliği gereği sürekli çalışmak zorunda olan Hastane, fırın, otel vb. işyerleri için özel bir düzenleme ve işyerini kapatmayanlar hakkında cezai yaptırım öngörülmemiştir. Bu gerekçeyle Yargıtay (2.CD.17.09.1985, 6678/6909) kapatma yasağına uymayan hakkında beraat kararı vermiştir.

Dolaysıyla, ulusal bayram olan 29 Ekim Cumhuriyet bayramı da dahil olmak üzere tüm genel tatil günlerinde ve bayramlarda işyerlerinin kapatılası zorunluluğu söz konusu değildir. Ancak, koronavirüs salgını nedeniyle tedbir amacıyla bazı işyerlerinin kapatılması istisnai bir durumudur.

Genel Tatil Ücreti Nasıl Hesaplanır?

4857 sayılı İş Kanunun 47.maddesine göre, ulusal bayram ve genel tatil olarak kabul edilen günlerde işçilere, işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın bir (1) gündelik tutarında ücret ödenir ve/veya tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılana her gün için ilave bir günlük ücreti olmak üzere toplam iki (2) yevmiye ücret ödenir. 

Örnek-1) 25 Mayıs günü Ramazan Bayramının 2. günü çalışmayan işçinin ücreti bir iş karşılığı olmaksızın tam olarak ödenecektir. İşçinin gündeliği 100 TL olduğunu varsayalım, bu işçiye bir iş karşılığı olmaksızın 100 TL zaten kanunen ödenecektir. İşçi 25 Mayıs günü çalışırsa, ilave yevmiye ücret olarak 100 TL daha ödenmesi gerekir. Sonuçta işçiye ödenecek toplam ücret ise 100+100 = 200 TL olacaktır.

Örnek-2) 24, 25, 26 Mayıs günleri Ramazan Bayramının 1.,2. ve 3. günleri çalışmayan işçinin ücreti kanun gereğince bir iş karşılığı olmaksızın tam olarak ödenecektir. İşçinin gündeliği 100 TL olduğunu varsayalım. Bu işçiye bir iş karşılığı olmaksızın 3 günlük bayram boyunca 300 TL zaten ödenecektir. İşçi bu günlerde (24, 25, 26 Mayıs günleri) çalışırsa, ilave yevmiye ücret olarak 300 TL daha ödenecektir. İşçiye ödenecek toplam ücret ise 300+300 = 600 TL olacaktır.

Çalışana Zamlı Bayram Ücreti Verme Yerine, İzin Verilmesi Mümkün mü?

Uygulamada sıkça karşılaşılan sorunlardan biriside bu konudur. Yasal olarak işçilerin Ulusal Bayram ve genel tatil günlerinde çalışıp müteakip gün izin kullanarak ilave ücret ödenmemesi mümkün değildir. Bu tür uygulamalar Kanuna aykırıdır. Kanun koyucu Ulusal Bayram ve genel tatil günlerinde çalışan işçileri ödüllendirmek için ek bir ödeme öngörmüştür.

Normal günlerde işçiler tarafından yapılan fazla çalışmanın yerine 1.5 katı izin (serbest zaman) verilerek 1.5 katı zamlı ücret yerine, 1.5 katı izin verilebilir. Ancak bu durum genel tatil günleri için mümkün değildir.

Vardiya (Posta) Çalışmasında Genel Tatil Ücreti Nasıl Hesaplanır?

Gün dönümü 24:00 saatinden itibaren başlar. Bu saatlerden sonra genel tatil günü başlamışsa ve o vardiyada kim çalışmışsa ilave bir yevmiye ücret alacaktır.

            Örneğin, Ramazan bayramı örneğini verecek olursak; Ramazan Bayramı 23 Mayıs Öğleden sonra (13:00 den sonra) yarım gün (arefe), 24, 25 ve 26 Mayıs günleri tam olmak üzere toplam 3.5 gündür.

22 Mayıs gecesi saat 24:00-08:00 vardiyasında işe başlayanların vardiyası 23 Mayıs saat 08.00’de biteceğinden bu vardiyada çalışanlar ilave yevmiye bayram ücreti alamazlar.

Ancak; 23 Mayıs günü 08:00-16:00 vardiyasında başlayanların vardiyaları saat 16:00’da biter. 23 Mayıs arefe günü 08:00–16:00 vardiyasında çalışanlar (08:00–13:00 çalışması normal mesai olduğundan) ½ oranında ilave yevmiye alacaklardır. Çünkü vardiyanın bir bölümü Ramazan bayramı arefesi saatleri ile çakışmış olduğundan ½ oranında almaları gerektiği kanaatindeyim.

Yine 23 Mayıs arefe günü 16:00-24:00 vardiyasında başlayanların vardiyası ise 24:00’de bitmektedir. 23 Mayıs arefe günü 16:00–24:00 vardiyasında çalışanlar ilave bir yevmiye alacaklardır.

23 Mayıs 13:00’ dan sonra 24, 25 günleri ile 26 Mayıs günü saat 24:00 saatine kadar (vardiya şekline bakılmaksızın) çalışan tüm işçiler ilave bir yevmiye ücret alacaklardır.

Genel Tatil Ücretini Ödemeyen İşverene Yaptırım Var mıdır?

Ulusal Bayram ve genel tatil günlerinde çalışan işçilere ilave bir yevmiye ücreti ödemeyen işverenlere idari para cezası uygulanacağı belirtilmiştir. 4857 sayılı İş Kanunu 102/a maddesine göre (Ücret ile Kanundan (genel tatil ücreti gibi) veya TİS’den veya iş sözleşmesinden doğan ücretin kasten ödenmemesi veya eksik ödenmesi halinde her işçi ve her ay için) ceza uygulanmaktadır. Ceza miktarı 2020 yılında her işçi için 289 TL’dir.

            Örneğin Özel M Hastanesinde toplam 100 personel Ulusal bayram günü çalışmış ve ücreti ödenmemişse; 2020 yılı için (Örneğin Ramazan Bayramının 2. Gününde çalıştırılmışsa ve ücretleri ödenmemişse) işyerine, (100 çalışan X 289 TL.) 28.900 TL idari para cezası uygulanacaktır.

            Bayramda çalışan personele yapılacak tatil günü çalışması ücreti sigorta primi ve vergiye (stopaj) tabi olduğundan, işverenlerce ödenmediği takdirde geriye dönük verilecek ek bildirge ve belgeler nedeniyle ilgili SGK ve Vergi Daireleri nezdinde de sorunlar yaşayabileceklerdir.

            İşverenlerin bu tür cezalara muhatap olmamaları için kanunen belirlenen ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışan personele haklarını yasalara uygun olarak ödemeleri gerekmektedir.

Orhan KOTAN

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı

İş Başmüfettişi

KAYNAKÇA  :

• 4857 sayılı İş Kanunu
• www.mevzuat.gov.tr
• www.sgk.gov.tr