"Geçti?imiz günlerde Rus yetkililerden ikinci paket S-400 al?m?yla ilgili ilerleme sa?land??? aç?klamas? geldi. ?kinci paket al?m söz konusu mu? Bir de ?srail ile ili?kilerin iyile?tirilmesiyle ilgili herhangi bir süreç var m? i?leyen?" sorusuna Erdo?an ?u yan?t? verdi:

 
"Rusya’yla ilgili, ikinci paketin al?m? vesaire, bu konularda bizim herhangi bir tereddüdümüz yok. Rusya’yla bizim gerek S-400 konusu olsun, gerek savunma sanayine yönelik olsun, birçok ad?m?m?z var. Hatta daha de?i?ik bir alternatifi söyleyeyim. Mesela bu yang?nlarda onlardan gelen Ilyushin uçaklar?n? kulland?k. Son telefon konu?mam?zda da bu konuyu görü?tük. Rusya seyahatimde de bütün bunlar?n hepsini tekrar ele alaca??z."

 
Erdo?an'a yöneltilen di?er sorular ve yan?tlar? özetle ?öyle:
 
25 A?ustos’ta yapt???n?z aç?klamada, “Da?l?k Karaba?'daki i?galin sona ermesiyle birlikte bölgemizde kal?c? bar?? ad?na yeni bir f?rsat penceresi aç?ld?. Ermenistan'?n bunu de?erlendirmesi halinde biz de gerekeni yapaca??z” demi?tiniz. Ermenistan Ba?bakan? Nikol Pa?inyan, Türk kamuoyundan baz? olumlu sinyaller ald?klar?n? belirterek “Bu sinyalleri de?erlendirece?iz” dedi. Bu aç?klama ile ilgili görü?ünüzü alabilir miyiz? Yeni dönemde ne beklemeliyiz ikili ili?kilerde?
 
"Ermenistan’da kurulan yeni hükümetin bölge için hay?rl? olmas?n? temenni ediyorum. Bölgemizde yeni, yap?c? yakla??mlara ihtiyaç var. Görü? ve beklenti farkl?l?klar? bulunsa da, birbirinin toprak bütünlü?ü ve egemenli?ine sayg? dâhil, güven temelinde iyi kom?uluk ili?kileri geli?tirmek için samimi bir çaba göstermek sorumlu bir hareket tarz? olacakt?r. Yak?n tarih, husumet kayna?? olmamal?; sürdürülebilir bar?? ve birlikte ya?ama için yap?c? ad?mlar at?lmal?d?r. Tek tarafl? suçlamalar yerine ileri bakan, gerçekçi yakla??mlar hâkim olmal?d?r. Bu yönde ilerlemeye haz?r oldu?unu beyan eden bir Ermenistan hükümeti ile ili?kilerimizi kademeli olarak normalle?tirmek için çal??abiliriz.

 
Art?k bar?? ve istikrar? kal?c? hale getirip, ekonomik kalk?nma ve bölgesel i? birli?i ?artlar?n? sa?lamal?y?z. Benzer anlay??la, Azerbaycan da kapsaml? bir bar?? anla?mas? için Ermenistan ile müzakereler ba?latmay? öneriyor. 9 Kas?m 2020 tarihli üçlü deklarasyonda mutab?k kal?nd??? üzere, tüm bölgenin birbirine ba?lanmas? suretiyle, Güney Kafkasya’y? dönü?türecek yeni f?rsatlar do?acakt?r. Bu tarihi f?rsat? iyi kullanmak isteyen tüm taraflarla çal??maya haz?r?z. 5’li ya da 6’l? bir platform önerimiz ortada. Bu platformun içinde Türkiye, Azerbaycan, Rusya, ?ran ve Ermenistan var. Hatta biz dedik ki bunun içerisine Gürcistan’? da koyal?m. E?er bu platform bu ?ekilde kabul edilmi? olsa öyle zannediyorum ki bölge çok daha rahatlayacak. Çünkü bölgede demiryollar?n?n, otoyollar?n yap?lmas? gerekiyor. Bu platform oldu?u takdirde bu yollar, gönülleri de birbirine ba?layacakt?r. Böyle bir ad?m?n at?lmas?yla da bölgedeki s?k?nt?lar? a?m?? oluruz diye dü?ündük. Say?n Putin’le bunlar? görü?tü?ümüzde mutab?k kald?k. Ayn? ?ekilde ?lham Aliyev’le mutab?k kald?k. Bu arada ?ran’da Cumhurba?kan? de?i?ikli?i oldu. ?ran’?n yeni Cumhurba?kan? Say?n Reisi ile de bunu konu?abiliriz. Sonra yeniden bu platformun hayata geçirilmesi için ad?mlar?m?z? atar?z."

 
Cumhurba?kan? ve AKP Genel Ba?kan? Recep Tayyip Erdo?an, "Afgan kad?nlar?yla alakal? olarak, biz ülkemizdeki kad?nlar? nas?l görüyorsak Afganistan’daki kad?nlar?n ayn? haklar? ya?amas? noktas?nda elimizden gelen bütün gayretle ad?mlar?m?z? atar?z. Ancak takdir edersiniz ki, Afganistan’?n ?artlar?yla Türkiye’nin ?artlar?n? ayn? ?ekilde de?erlendiremeyiz. Orada ?u anda belli bir süreç var ve bu sürecin bir ak?p gitmesi laz?m ki sa?l?kl? bir ortam ortaya ç?ks?n. ?imdi burada da tabii Taliban’?n kad?nlara bak??? bana göre 20 y?l öncesi gibi olmayacakt?r. Onlar bu konuda da bir de?i?ikli?i muhakkak göreceklerdir." aç?klamas?n? yapt?. 

 
Erdo?an 28 ?ubat davas?na ili?kin olarak ise, "Yarg? karar?n? verdi. Bu karar sonras?nda bizim kap?m?z? çalan olmad?." dedi. Yeni anayasa çal??malar?n?n tasla??n? Cumhur ?ttifak? orta?? MHP Genel Ba?kan? Devlet Bahçeli'ye verece?ini söyleyen Erdo?an, "Seçim baraj?nda yüzde 7 netle?mi? vaziyette" ifadesini kulland?. 

 
Afganistan'da güvenlik ve istikrar?n sa?lanmas?nda Türkiye'nin yeni kurulacak hükümete nas?l bir deste?i olabilir? Bu minvalde Afganistan'?n güvenli?inin sadece Afgan halk? aç?s?ndan de?il, kom?u ülkeleri aç?s?ndan da son derece önemli oldu?u göz önünde bulunduruldu?unda, Türkiye'nin öncülü?ünde Afganistan'?n kom?ular? olan Pakistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan'?n da dahil oldu?u bir süreç i?letilebilir mi?

 
?u anda henüz Afganistan’da bir hükümet kurulmad? ve ne gibi bir getirisi götürüsü olacak belli de?il. Taliban’?n aç?klamalar? ?l?ml? ama 20 y?l öncesinin aç?klamalar?yla, ?imdiki aç?klamalar acaba örtü?üyor mu? Buna bakt???m?z zaman burada tabii tereddütler söz konusu. Burada süreci ?u anda bizim hassasiyetle izlememiz laz?m. ??te bak?n hiç umulmad?k anda 200’e yak?n insan öldü. Ölenlerin içinde Taliban mensuplar? da var. Edinilen istihbarata göre tamam?yla DEA? Horasan deniliyor. Biz burada süreci dikkatle takip etmeliyiz. Bir defa kesinlikle Taliban’?n devlet olma veya devlet yönetme noktas?ndaki duru?u nedir, bunu görece?iz.

 
Biz 20 y?ld?r Afganistan’a gerek altyap? gerek üstyap? ile ilgili olsun, her türlü deste?i verdik. Ama gel gör ki, mesela Afganistan’?n kuzeyinde Taliban çok ciddi hasarlar verdi. Mesela ?u anda kendisi de bir Türk olan Dostum tehdit alt?nda oldu?u için Afganistan’dan ç?kmak zorunda kald?. ?imdi bunlar tabii dü?ündürücü. Yar?n ba?ka ne olur ne olmaz bunlar? bilemeyiz. Ayn? ?ekilde Afganistan’?n kom?usu durumunda olan ülkeler, Azerbaycan’dan ba?lamak suretiyle, burada Türkmenistan, öbür tarafta K?rg?zistan, Kazakistan, Tacikistan hep birlikte Taliban’?n ataca?? olumlu ad?mlara belki ortak olmak isterler.

 
Biz de bu noktada yard?mc? olmak isteriz. Türkiye Cumhuriyeti’nin belli bir birikimi var, belli bir alt yap?s? var. Bu birikim ve alt yap?yla yard?mc? olmak isteriz. Ama yard?mc? olabilmek için de kap?lar?n bir aç?lmas? laz?m. Onun için de ?u anda bizim istihbarat?m?z?n Taliban muhataplar?yla görü?meleri oluyor. Bunun d???nda güneyde baz? ülkelerde bir araya gelmek suretiyle görü?meler oluyor. Hepsinden öte i?te ?imdi Doktor Abdullah Abdullah ve Hamid Karzai oralarda bir araya geliyorlar. Onlar?n verdi?i sinyaller de bizim için çok çok önemli.

 
Türkiye olarak bizim derdimiz ?u; Afganistan süratle toparlanmal?d?r. Art?k Afgan halk? bu kadar yükü çekemez. Ortada 40 milyona yak?n bir nüfus var. Devasa bir ülke var. Biz Afganistan’?n birli?ine, beraberli?ine her türlü deste?i vermeye haz?r?z. Yeter ki Afganistan taraf?ndan da bu anlamda o yakla??m? görelim.

 
Dün Türkiye’nin teknik heyet d???nda sivil ve askeri bütün unsurlar?n? Afganistan’dan çekti?ini söylediniz. Buraya Libya benzeri bir anla?ma ile dönme ihtimali var m?? ?imdiden bunu konu?mak erken mi? “Taliban'?n Kabil Havaliman?'n?n i?letilmesi noktas?nda bize teklifleri var. Bu konuda henüz verilmi? bir karar?m?z yok” dediniz. Hangi ?artlar alt?nda bunu kabul ederiz. Anla?ma sa?lan?rsa Somali benzeri bir i?letme durumu mu olur? Türkiye Afganistan krizinde ne tür bir rol oynayabilir?

 
Libya gibi bir anla?ma yapmak mümkün de?il diyemem. Ayn? tür bir anla?may? yapar?z. Yeter ki ayn? ?ekilde kar??m?zda bir muhatap bulal?m. E?er ayn? ?ekilde bir muhatap kar??m?zda olursa niye öyle bir anla?ma yapmayal?m? Bizim derdimiz problem çözmek.

 
-Ama Türkiye’de baz? kesimlerin Taliban’?n muhatap al?nmamas? konusunda görü?leri var.

 
Bizi baz? kesimler ilgilendirmez. Biz kendi irademize bakaca??z. Biz ne dü?ünüyoruz, ne yapaca??z ona bakar?z. Türkiye’nin bu baz? kesimler dedi?iniz muhalefeti, ana muhalefeti hiçbir ?ekilde çözüm odakl? çal??mad? ki… Ama biz çözüm odakl? çal???yoruz. “Taliban’la ayn? masaya oturulmas?n!” diyorlar. Bir defa ayn? masaya oturmadan hiçbir yerde siz bir çözüm üretemezsiniz. Mesela Dodik, “Biz niçin üçüncü bir ülkeyi kalk?p da aram?za sokal?m? Erdo?an var, Erdo?an’? davet edelim. Türkiye var, Türkiye’yi davet edelim. Onlarla biz bu i?i yapal?m” diye bas?n toplant?s?nda aç?k aç?k söyledi. Ortada bu tür ?eyler de var. Ama bu konuda Türkiye’nin muhalefeti, ana muhalefeti böyle bir yakla??m?n içerisine girmedi, girmez. Ama bizim bu noktada özgüvenimiz var. Özgüvenimizle beraber e?er Türkiye’ye böyle bir ?ey gelirse, biz de de?erlendirmelerimizi yapar?z. De?erlendirmelerimizi yapt?ktan sonra da böyle bir i?e girmemiz gerekirse gireriz, girmememiz gerekirse girmeyiz.

 
Biliyorsunuz ilk etapta biz Afganistan’dan ç?kmay? dü?ünmedik. NATO zirvesinde de bunlar? Biden ile konu?tuk ama Biden’a biz 3 tane teklif getirdik. Dedik ki, bir defa idari ve mali noktada bize destek olacaks?n?z. ?ki, diplomatik destek vereceksiniz. Üç, lojistik destek vereceksiniz. E?er bunlar verilirse biz burada kalabiliriz. Havaalan? meselesinde de Taliban ne diyor, “Güvenli?i bize verin ama i?letmeyi siz al?n.” Nas?l güvenli?i size veririz? Güvenli?i siz ald?n?z, ondan sonra orada yine kan gövdeyi götürürse biz bunu dünyaya nas?l izah edece?iz? Bu kolay bir i? de?il. ??te bunlar konu?uldu, hemen ertesi gün 200’e yak?n ki?i öldü.

 
-Onlar da görmü?tür belki efendim
 
Belki… Ama bütün bunlar?n riski var. Biz ?imdi önceki gece itibar?yla elhamdülillah bütün oradaki ekibimizi ald?k; asker, sivil döndük. Böylece Afganistan’dan ekibimizi ç?karm?? olduk.

 
-Büyükelçili?imiz ne olacak, çal??maya devam edebilecekler mi? Bir yer de?i?ikli?i olmu?tu san?r?m
 

Büyükelçili?imiz, biliyorsunuz iki haftad?r çal??malar?n? geçici olarak Kabil Havaalan?nda yürütüyordu. Önceki gün yeniden ?ehir merkezindeki büyükelçilik binam?za döndüler ve faaliyetlerine buradan devam ediyorlar. ?u anki plan?m?z bu ?ekilde diplomatik varl???m?z?n sürdürülmesi yönünde. Planlar?m?z? güvenlik durumuyla ilgili geli?melere göre sürekli güncelliyoruz. Tüm ihtimallere kar?? gerekli alternatif planlar?m?z? haz?r tutuyoruz. Personelimizin güvenli?i önceli?imizdir.

 
-Ben Müslüman kad?nlarla ilgili bir ?ey soray?m istiyorum. Müslüman kad?n?n e?itimi, siyasi ve sosyal hayatta aktif yer almas? konusunda Türkiye örnek bir ülke. Biz Müslüman kad?nlar tecrübelerimizi Afgan kad?nlarla payla?abilmemiz için nas?l bir yol önerirsiniz?

 
Afgan kad?nlar?yla alakal? olarak, biz ülkemizdeki kad?nlar? nas?l görüyorsak Afganistan’daki kad?nlar?n ayn? haklar? ya?amas? noktas?nda elimizden gelen bütün gayretle ad?mlar?m?z? atar?z. Ancak takdir edersiniz ki, Afganistan’?n ?artlar?yla Türkiye’nin ?artlar?n? ayn? ?ekilde de?erlendiremeyiz. Orada ?u anda belli bir süreç var ve bu sürecin bir ak?p gitmesi laz?m ki sa?l?kl? bir ortam ortaya ç?ks?n. Zaman zaman Afganistan’dan parlamentodan gelen kad?n parlamenterler oldu. Onlarla da görü?ürdüm. Onlar da kendi kad?nlar?n?n duru?unu anlatt?klar? zaman belli bir ilerleme kaydettiklerini söylerlerdi. Örnek olarak da bizim kad?nlar?m?z? gösterirlerdi.

 
?imdi burada da tabii Taliban’?n kad?nlara bak??? bana göre 20 y?l öncesi gibi olmayacakt?r. Onlar bu konuda da bir de?i?ikli?i muhakkak göreceklerdir. Bunlar?n bulundu?u yerde direnmelerinin de herhalde anlam? olmayacakt?r. Ve bütün bu görü?melerde, geli?melerde, yine az önce söyledi?im gibi, bizden istedikleri bir destek olmas? halinde biz her türlü deste?i Afganistan’a veririz ki bu reformist bir yakla??md?r. Bu reformist yakla??mda da yine Afganistan böyle bir talepte bulunursa biz bu talebi de yerine getiririz.

 
Türkiye, DEA? ile gö?üs gö?üse sava?an tek NATO ve Koalisyon ülkesi olarak Suriye ve Irak’ta 4000’den fazla DEA?’l?y? etkisiz hale getirdi. Amerika Birle?ik Devletleri’nin eski ba?kan? Donald Trump son aç?klamas?nda DEA?’?n Horasani grubunu de?erlendirirken dedi ki: “Biliyorsunuz DEA?’?n yüzde 100’ünü devirdim. Suriye’de, Irak’ta devirdik. ?imdi yeni bir DEA? var” Trump’?n bu aç?klamalar?n? nas?l de?erlendiriyorsunuz?

 
Do?rusu ben bu aç?klamay? hiç do?ru bulmuyorum. Böyle bir ?ey kesinlikle söz konusu de?il. Yani Say?n Trump’la bizim ikili özel görü?melerimiz de olmu?tur ama bir defa Amerika, DEA?’? bitirmemi?tir. DEA?’a kar?? da hiç böyle ciddi ve kararl? bir mücadele vermemi?tir. DEA?’a kar?? dünyada kararl? mücadele eden tek ülke vard?r, o da Türkiye’dir. Bu mücadeleyi biz ülkemizde verdik, veriyoruz, ?u anda hala veriyoruz. Irak’ta verdik, veriyoruz. Suriye’de verdik veriyoruz. Acaba onlar dünyan?n neresinde DEA? ile mücadele vermi?ler?

 
E?er bunlar? bitirmi? olsalard?, Irak’takileri bitirirlerdi; Irak’ta bile halledemediler, bu mücadele ?u anda hala devam ediyor. Temennim odur ki ?u anda Biden yönetimi Amerika’n?n b?rakt??? yerden, böyle bir yakla??m? devam ettirsin ve DEA? Horasan’? halletsinler. Çünkü art?k önümüzde ?imdi DEA? Horasan diye bir ?ey ç?kt?. Onlarla bu mücadeleyi sürdürelim. Biz de onlarla beraber ad?m atar?z.

 
Bosna Hersek'te BM'nin eski yüksek temsilcisi Valentin ?nzko'nun Srebrenitsa Soyk?r?m?'n?n inkar?n? suç sayan karar? ile ba?layan gerilime ra?men, Bosna-Hersek Devlet Ba?kanl??? Konseyi’nin üç üyesi, Zat-? devletlerinin ziyareti vesilesiyle bir araya geldiler. Hem S?rp lider Milorad Dodik'in hem de H?rvat lider Jelko Kom?iç'in Türkiye'nin bölgede huzur ve bar???n garantörü oldu?u ?eklindeki beyanlar? dikkate al?nd???nda, ülkemizin Bosna'da bundan sonra üstlenece?i rol ne olacakt?r?

 
Az önce de ifade etti?im gibi, Bosna’da e?er bu üçlü kendi aras?nda bir birliktelik sa?lar ve “Biz Türkiye’ye böyle bir görevi vermek istiyoruz, bizim i?imize kimse kar??mas?n, sadece Türkiye burada bizim ad?m?za bir arabuluculuk yaps?n” derlerse biz o zaman bu i?e gireriz. Ama Bosna-Hersek Devlet Ba?kanl??? Konsey üyelerinin bu karar? vermesi laz?m. Kendi içlerinde bu karar? vermeleri bizim böyle bir ad?m? atmam?z için yeterlidir. Kendilerine söyledim zaten. “E?er böyle bir karar verecek olursan?z, biz de de?erlendirmelerimizi yapar?z. Bir yerlerden talimat bekleyerek de?il, siz üçlü olarak bu karar? verin. Ondan sonra da sizin ald???n?z karar üzerine, bu ad?m? hay?rl?s?yla atar?z.” dedim.

TURKRUS